Kể từ khi Bác qu.a đ.ời đến nay đã có 6 lần th.i h.ài của Người được di chuyển để đến những điểm bí mật an toàn trong những năm chố.ng Mỹ á.c li.ệt, đợi một ngày đất nước th.ống nh.ất.

Bộ Chí.nh tr.ị cử cán bộ y tế giỏi sang Liên Xô học tập về khoa học giữ gìn th.i h.ài

Theo lời kể của Thi.ếu tư.ớng Cao Đình Kiếm – Chính ủy Bộ T.ư lệ.nh lă.ng Chủ tịch Hồ Chí Minh, sau sinh nhật lần thứ 77 vào năm 1967, sức khỏe của Bác đã có dấu hiệu giảm sút. Vì thế, Bí thư Thứ nhất Trung ương Đảng lúc bấy giờ là đồng chí Lê Duẩn đã chủ trì phiên họp b.ất thư.ờng của Bộ Chí.nh tr.ị, bàn về hai vấn đề hết sức quan trọng. Một là tiếp tục chăm sóc, bảo vệ sức khoẻ của Người. Thứ hai là không thể tránh quy luật của cuộc sống, Bộ Chí.nh tr.ị quyết định chuẩn bị nhiệm vụ tổ chức lễ qu.ốc ta.ng và giữ gìn lâu dài th.i h.ài Chủ tịch Hồ Chí Minh khi Người qu.a đ.ời.

Sau khi quyết định sẽ gìn giữ th.i h.ài Chủ tịch Hồ Chí Minh lâu dài, hội nghị cũng thống nhất: phải bảo đảm tuyệt đối bí mật, nếu không nhân dân sẽ lo lắng, Bác sẽ phê bình, không đồng ý thực hiện ch.ủ trư.ơng này. Đồng thời, phải chọn ngay một số cán bộ y tế giỏi gửi sang Liên Xô học tập về khoa học giữ gìn th.i h.ài. Bộ Ch.ính tr.ị nhất trí giao Qu.ân ủ.y Trung ương, Bộ Qu.ốc ph.òng đảm nhiệm nhiệm vụ đặc biệt này.

Qu.ân ủ.y Trung ương chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ giữ gìn th.i hà.i Bác ở 75A – Ảnh: Bộ t.ư lệ.nh Bảo vệ Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Ngay sau đó, Ban Tổ chức Trung ương đã quyết định triệu tập 3 người: thiếu tá – bác sĩ Nguyễn Gia Quyền, chủ nhiệm khoa gi.ải ph.ẫu bệ.nh l.ý Quân y viện 108; bác sĩ Lê Ngọc Mẫn, chủ nhiệm khoa nội tiết Bệnh viện Bạch Mai và bác sĩ Lê Điều, chủ nhiệm khoa ngoại Bệnh viện Việt – Xô, sang Liên Xô học tập kỹ thuật ư.ớp bảo quản th.i h.ài. Bác sĩ Nguyễn Gia Quyền được chỉ định làm tổ trưởng.

Sau 7 tháng miệt mài học tập, các bác sĩ đã nắm vững những kiến thức chuyên môn, ngày 7/4/1968 khóa học kết thúc, 3 bác sĩ trở về nước.

Cán bộ, nhân viên Viện 69 (BTL Bảo vệ Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh) nghiên cứu khoa học y tế gìn giữ th.i h.ài Bác (Ảnh: Tiền Phong).

Quyết định thành lập Tổ y tế đặc biệt làm nhiệm vụ giữ gìn th.i h.ài Bác

Tới tháng 6/1968, theo đề nghị của Qu.ân ủ.y Trung ương, Bộ Qu.ốc ph.òng, Ban Tổ chức Trung ương quyết định thành lập Tổ y tế đặc biệt thuộc biên chế của Qu.ân y viện 108 và điều động các bác sĩ Lê Ngọc Mẫn, Lê Điều vào quân đội tham gia Tổ y tế đặc biệt.

Cùng lúc với việc thành lập Tổ y tế đặc biệt, Qu.ân ủ.y Trung ương, Bộ Qu.ốc ph.òng chỉ đạo khẩn trương xây dựng một công trình bí mật mang m.ật da.nh 75A ở ngay sau nhà ta.ng l.ễ Qu.ân y viện 108 để phục vụ công tác giữ gìn th.i h.ài Chủ tịch Hồ Chí Minh. Công trình giao cho Bộ T.ư lệ.nh Cô.ng bi.nh thực hiện với m.ật da.nh 75B.

Nhà sàn tại K84 – Ảnh: Bộ t.ư lệ.nh Bảo vệ Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh.

9 giờ 47 phút ngày 2/9/1969 (tức ngày 21 tháng 7 năm Kỷ Dậu), Chủ tịch Hồ Chí Minh qu.a đ.ời. Theo đúng kế hoạch, th.i h.ài Bác được chuyển về Qu.ân y viện 108. Tổ y tế đặc biệt và các chuyên gia Liên Xô đã tập trung tiến hành từng thao tác kỹ thuật thận trọng, tỉ mỉ, chính xác để giữ nguyên những nét đặc trưng trên khuôn mặt, đôi tay, làn da, râu tóc của Bác đúng như lúc sinh thời.

Khu di tích Đá Chông còn gọi là K84, trước đây gọi là K9, nơi đầu tiên ư.ớp bảo quản th.i h.ài Bác. (Ảnh: Trọng Phú).

Sau lễ tr.uy đi.ệu được cử hành vào ngày 9/9/1969 tại Quảng trường Ba Đình, th.i h.ài Chủ tịch Hồ Chí Minh được đưa về công trình 75A chuẩn bị cho việc gìn giữ lâu dài. Khi đó, ta cũng quyết định xây dựng thêm một công trình khác như 75A nhưng ở xa Hà Nội, bí mật, yên tĩnh, đi lại thuận tiện để khi cần sẽ di chuyển th.i h.ài Bác tới đó giữ gìn bảo đảm tuyệt đối an toàn. Và K9 (Ba Vì, Hà Nội) là nơi được lựa chọn. Ngày 15/12/1969, công trình K9 hoàn thành và đổi tên thành K84 để giữ bí mật.

Công trình xây dựng Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh – Ảnh: Bộ t.ư lệ.nh Bảo vệ Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Tới 23 giờ ngày 23/12/1969, Bộ Ch.ính tr.ị và Qu.ân ủ.y Trung ương quyết định di chuyển th.i h.ài Bác từ 75A lên K84, mở đầu cho 6 hành trình th.i h.ài Bác Hồ được di chuyển qua các địa điểm bí mật đặc biệt để được an toàn qua b.om đ.ạn, thi.ên t.ai, đợi ngày đón đồng bào miền Nam ra thăm Người.

6 lần di chuyển lịch sử bảo vệ th.i h.ài Chủ tịch Hồ Chí Minh an toàn chờ ngày Gi.ải ph.óng

Trong 6 năm kể từ khi Người q.ua đ.ời năm 1969 đến 1975, th.i h.ài của Chủ tịch Hồ Chí Minh được di chuyển tổng cộng 6 lần do nhiều nguyên nhân, điều kiện khác nhau. Mỗi chuyến di chuyển ấy xứng đáng được gọi là k.ỳ tí.ch của đội ngũ cán bộ, y bác sĩ của Đoàn 69 và các chuyên gia Liên Xô.

Chuyến đi thứ nhất, vào đêm 23/12/1969. Khi ấy, Bộ Ch.ính tr.ị và Qu.ân ủ.y Trung ương quyết định chuyển th.i h.ài Bác từ 75A lên K84. Sau hơn 4 giờ hà.nh qu.ân, th.i h.ài Bác đã đến K84 đảm bảo tuyệt đối an toàn.

Xe Páp từng được dùng để chở th.i h.ài Bác – Ảnh: Bộ t.ư lệ.nh Bảo vệ Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Chuyến đi thứ hai, rạng sáng 21/11/1970, trước cuộc t.ập kí.ch bất ngờ của lí.nh Mỹ bằng đường không vào một tr.ại gi.am ở thị xã Sơn Tây, Bộ Ch.ính tr.ị và Qu.ân ủ.y Trung ương đã quyết định di chuyển th.i h.ài Bác về công trình 75A ở Hà Nội để đảm bảo an toàn. Đêm 3/12, đoàn xe rời c.ăn c.ứ K84 và về đến công trình 75A vào 3 giờ sáng 4/12.

Chuyến đi thứ ba, vào mùa thu năm 1971. Khi ấy miền Bắc xảy ra những trận mưa lớn d.ữ d.ội, Hà Nội có nguy cơ ngậ.p l.ụt nên đã có quyết định di chuyển th.i h.ài Bác từ công trình 75A lên K84. Chuyến đi này diễn ra vào ban ngày, sau 6 giờ (sớm hơn thời gian mà trước đây đoàn chuyên gia Liên Xô yêu cầu) hà.nh qu.ân, th.i h.ài của Bác được đưa đến địa điểm an toàn tuyệt đối.

Chiếc xe ZIL 157 biển số 470-189 lớn và khỏe, có 3 cầu, được cải tiến nhiều chi tiết để trở thành xe phục vụ công tác di chuyển th.i h.ài Bác.

Chuyến đi thứ tư, tháng 3/1972, Mỹ tiến hành l.eo th.ang đá.nh p.há trở lại miền Bắc. Vì K84 nằm trên đư.ờng b.ay của kh.ông qu.ân Mỹ nên Bộ Ch.ính tr.ị và Qu.ân ủ.y Trung ương đã quyết định di chuyển th.i h.ài Bác từ K84 đến địa điểm mới H21. 21 giờ ngày 11/7/1972, đoàn xe chở th.i h.ài Bác rời K84 và đến H21 lúc 0 giờ 15 phút ngày 12/7, đảm bảo bí mật, an toàn tuyệt đối.

Chuyến đi thứ năm, đó là nửa năm sau chuyến đi thứ tư, Bộ Ch.ính tr.ị và Qu.ân ủ.y Trung ương quyết định đưa th.i h.ài Bác về K84.

Th.i h.ài Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn được giữ gìn ở trạng thái tốt nhất. Ảnh tư liệu.

Chuyến đi thứ sáu, chuyến đi cuối cùng được thực hiện khi Lă.ng Bác hoàn thành. Ngày 26/5/1975, Đoàn 69 nhận được lệnh chuẩn bị mọi mặt để đón th.i h.ài Bác về Lă.ng. Đúng 16 giờ ngày 18/7, đoàn xe đặc biệt chở th.i h.ài Bác được lệ.nh xuất phát, đưa th.i h.ài Bác về tới Quảng trường Ba Đình. Những lãnh đạo cao nhất của Đảng, Nhà nước lúc bấy giờ đã chờ sẵn đón Bác vào Lă.ng – ngôi nhà vĩ.nh hằ.ng của Người giữa Ba Đình lịch sử.

Lă.ng chủ tịch Hồ Chí Minh tại Quảng trường Ba Đình ngày nay.

Đó là những câu chuyện mà ít ai được biết trong suốt hơn 50 năm qua. Những thông tin thú vị và cảm động này đã được Bộ t.ư lệ.nh Bảo vệ Lă.ng Chủ tịch Hồ Chí Minh chia sẻ trong Hội nghị tổng kết 50 năm giữ gìn lâu dài, bảo vệ tuyệt đối an toàn th.i h.ài Chủ tịch Hồ Chí Minh (1969 – 2019) ngày 29/8/2019, tại Hà Nội. Chính quyết định lịch sử năm ấy của Bộ Chí.nh tr.ị đã góp phần bảo vệ và giữ gìn mãi mãi hình ảnh của Bác. Nhờ đó mà các thế hệ con cháu sau này vẫn còn được ngắm nhìn dung nhan của Người – vị lã.nh t.ụ v.ĩ đ.ại của dân tộc.